Elke huid heeft zijn eigen tint. Van licht tot donker en alles ertussenin. We krijgen onze eigen, unieke kleur door de werking van pigmentcellen in de huid. Die cellen geven pigmentkorrels af – melanine. Hoe meer melanine er aangemaakt wordt, hoe donkerder de huid. Pigmentcellen zitten verdeeld over de hele huid, maar soms vormen ze een groepje. Op die plek ontstaat dan een donkerder vlekje. Er zijn veel verschillende soorten pigmentvlekken; denk aan moedervlekken, sproetjes en ouderdomsvlekken. De oorzaak is steeds anders, het mechanisme hetzelfde.
Ook hormonen hebben invloed op de aanmaak van pigment. Schommelen je hormonen sterk, zoals tijdens en na de zwangerschap, dan kan de pigmentaanmaak van slag raken. Berucht is het zogenaamde zwangerschapsmasker, oftewel melasma. Er kunnen dan verkleuringen in je gezicht ontstaan, die onder invloed van zonlicht erger worden (goed smeren dus, met een hoge SPF). Stabiliseert de hormoonhuishouding weer, dan verdwijnen de pigmentvlekken meestal ook. Al houd je soms hier en daar een ‘aandenken’ over.
Sproeten zijn pigmentvlekjes die geel, bruin of roestkleurig kunnen zijn. Ze zijn helemaal vlak; in tegenstelling tot moedervlekken, die iets verhoogd op de huid kunnen liggen. Vooral mensen met een lichte huidskleur en rood of blond haar hebben sproeten; maar liefst 80 procent van de roodharigen heeft ze. Ze zitten voornamelijk op het gezicht, de schouders en armen. Sommige sproetjes worden door de zon donkerder, andere sproetjes houden het hele jaar door dezelfde kleur
De meest voorkomende pigmentvlekjes zijn moedervlekken. Iedereen heeft ze, in meer of mindere mate. Meestal word je niet geboren met (al) je moedervlekjes. De meeste ontstaan vanaf de peutertijd tot je vroege volwassenheid. Hoeveel moedervlekken je krijgt, heeft onder meer te maken met erfelijke aanleg. Ook hoe vaak en hoe veel je in de zon bent, speelt een rol.
Moedervlekken zijn in veruit de meeste gevallen onschuldig. Maar soms gaat er iets mis. Een handig geheugensteuntje om moedervlekken in de gaten te houden is de abcde-methode:
a van asymmetrie – heeft het plekje een onregelmatige vorm? b van border – heeft het plekje een grillige rand? c van color oftewel kleur – heeft het plekje verschillende kleurtinten of meer dan één kleur? d van diameter – is het plekje groter dan 6 mm? e van evolutie – verandert het plekje van kleur of vorm, jeukt of bloedt het, zit er een zweertje of korstje op?
Is het antwoord op één of meer vragen ‘ja’ of twijfel je? Ga dan naar de huisarts.
Met de jaren komen ze ineens tevoorschijn: kleine, bruine ouderdomsvlekken (ook wel levervlekken genoemd). Ze komen vooral voor op lichaamsdelen die vaak in het zonlicht zijn, zoals het gezicht, de handen en onderarmen. Hoe meer je tijdens je leven in de zon bent geweest, hoe meer ouderdomsvlekjes je krijgt. Denk aan mensen met een buitenberoep of fervente zonaanbidders (de uv-straling van de zonnebank heeft hetzelfde effect).
Je huid beschermen tegen uv-straling is dan ook de allerbeste manier om ouderdomsvlekjes te voorkomen. Gebruik een dagcrème met een SPF, en smeer aanvullend met een zonnebrandcrème, zeker in de zomer. Kies ook vaker voor een plekje in de schaduw.
Je hebt een belangrijke afspraak, en dan voel je het ineens opkomen: je nek, hals en gezicht zitten onder de warme, rode vlekken. Hoe komt dat? Als je zenuwachtig of gestrest bent, komen de stoffen histamine en cortisol vrij. Die zorgen ervoor dat de bloedvaten wijder worden. Er vloeit daardoor meer bloed naar de huid toe. De huid van je gezicht en hals is van zichzelf al wat dunner, dus daar zie je direct rode vlekken. Een dun coltruitje of hooggesloten (maar luchtige) blouse camoufleert een deel van de vlekken. Voor de rest: adem in, adem uit…
Verwijde bloedvaten kunnen voor nog veel meer vlekken zorgen:
Wijnvlek: aangeboren donkerrode tot paarse vlek die wordt veroorzaakt doordat de bloedvaatjes in dat stukje huid verwijd zijn. Ooievaarsbeet: een roze of rode, tijdelijke vlek bij baby’s, vaak in de nek of op het voorhoofd – na verloop van tijd slinken de bloedvaatjes weer en verdwijnt het vlekje. Golfersbenen: rode, prikkende vlekken op de onderbenen, die ontstaan door druk op de bloedvaten, bijvoorbeeld na een lange wandeling – komt meestal pas voor vanaf 65 jaar. Couperose: de bloedvaatjes in het gezicht zijn duidelijk zichtbaar door de huid heen – wangen, neus, voorhoofd en kin kunnen intens rood kleuren – lasertherapie kan helpen. Rosacea: vergelijkbaar met couperose maar dan in combinatie met bultjes, ontstekingen en een gezwollen gezichtshuid – de huisarts kan een crème of pillen voorschrijven.
Ouderdomsvlekjes, donkere kringen of rode plekken: hoe kun je vlekjes nou het beste camoufleren? Met een foundation, concealer of nog iets anders? Eén advies voor iedereen is er niet. Want het ligt er maar net aan wat past in jouw dagelijkse routine en welk resultaat je verwacht. Over het algemeen geldt wel: het effect is het natuurlijkst als je werkt met verschillende, dunne laagjes. Dus bijvoorbeeld eerst een foundation, dan een concealer en tot slot een poeder.
Nog een handig ezelsbruggetje: zorg dat je de kleur van het vlekje ‘opheft.’ Zo kun je blauw-grijze vlekken of kringen het beste camoufleren met een product met een rozige ondertoon. Rode vlekken verdwijnen juist beter als het product een groene tint heeft. Maar het állerbelangrijkste advies is: gebruik een dagcrème met een beschermingsfactor. Dan krijg je minder vlekjes en bestaande vlekjes blijven lichter. Voorkomen is nog altijd beter dan genezen.