Hoe dan? Spijsvertering

Hap, slik, weg

Bij elke slok of hap die we nemen, gaat ons lijf aan het werk. Verschillende organen breken het voedsel af tot voedingsstoffen die ons lichaam kan opnemen en gebruiken. Hoe werkt dat allemaal?

Misschien niet iets waar je dagelijks bij stilstaat. Maar alles wat je in je mond stopt, komt er als ontlasting weer uit. Ons lijf breekt het voedsel af tot voedingsstoff en en zet die om in energie. En maakt er bouwstoffen van die we nodig hebben om te groeien of om beschadigde cellen in het lichaam te vervangen. Dat ingewikkelde proces heet de spijsvertering, en er zijn meerdere organen bij betrokken.

1. Mond ⁠Laten we bij het begin beginnen. Elke hap eten belandt eerst in je mond. Door te kauwen vermeng je het met speeksel, waarin enzymen zitten. Die beginnen meteen met de vertering. Het eten wordt glad en smeuïg, zodat je het makkelijk kunt doorslikken. Je tong duwt het voedsel daarna naar je slokdarm. Grappig weetje: je geribbelde gehemelte is een soort antislipmat. Hierdoor schiet voedsel niet ongekauwd je slokdarm in.

'Iedereen heeft ca. 150 bacteriesoorten in zijn darm'

2. Slokdarm ⁠En daar gaat het voedsel, de 25 centimeter lange buis in die slokdarm heet. Deze is er alleen voor het transport. De spieren eromheen trekken samen en ontspannen zich weer, zodat het voedsel langzaam naar je maag ‘reist’. Onder aan de slokdarm zit een soort klepje, een sluitspier. Dit sluit als het voedsel vanuit de slokdarm naar de maag gaat. Zo kunnen het voedsel en maagsap niet terug naar de slokdarm.

3. Maag ⁠Je maag kneedt, maalt en mengt je eten zo’n drie uur lang. Daardoor wordt het nog kleiner. Daarnaast voegt je maag zuur maagsap toe, dat spijsverteringsenzymen bevat die het voedsel verder afbreken. En zoutzuur, dat ziekmakende bacteriën doodt die we met ons voedsel binnenkrijgen. Ook de vertering van eiwitten en vetten begint hier. Is de maag klaar, dan geeft hij via een sluitspiertje kleine beetjes voedsel door aan de dunne darm.

'70% van je weerstand wordt bepaald in je darmen'

4. Dunne darm ⁠Nu komt het belangrijkste deel van het proces: het opnemen van de voedingsstoff en door de dunne darm. Maar eerst komen spijsverteringssappen en enzymen uit de alvleesklier en galblaas hier hun ding doen. Vervolgens gaat de dunne darm aan de slag om vetten, eiwitten en suikers te verteren. De darm breekt het voedsel af naar kleinere deeltjes: voedingsstoff en, die vervolgens via de darmwand in het bloed terechtkomen. De dunne darm bestaat uit de twaalfvingerige darm, de nuchtere darm en de kronkeldarm.

5. Dikke darm, endeldarm ⁠Na de dunne darm gaat de dikke darm aan de slag. Dit orgaan ligt als een omgekeerde ‘u’ in de buikholte. Voedsel dat we niet kunnen verteren, gaat hier als een waterdunne brij naartoe. De dikke darm haalt er vocht en zouten uit, zodat er dikke ontlasting ontstaat. Die gaat door naar de endeldarm tot deze vol is. Je krijgt een seintje: ik moet naar de wc.

6. Anus ⁠De anus – ook wel kringspier genoemd – is een stevig poortje dat opengaat als we naar de wc gaan. De ontlasting die uiteindelijk je lichaam verlaat, is niet alleen onverteerd eten. Er zitten ook bacteriën, dode darmwandcellen, slijm, galkleurstof en water en zouten in.

'Moet je naar de wc? gá dan ook; ophouden geeft harde en pijnlijke ontlasting'

Lever

Ook de lever (het grootste afvalstoff en verwerkende orgaan in ons lichaam) helpt een handje mee bij de spijsvertering. Alle voedingsstoffen die zijn opgenomen in het bloed komen eerst langs de lever. Die zet ze om in bouwstoff en of in energie. Daarnaast maakt de lever gal om vet voedsel te verteren. Ook verwijdert dit orgaan schadelijke stoff en, zoals alcohol.

Galblaas

Dit is een tijdelijke opslagplaats van galvloeistof die de lever maakt. Als we vet eten, krijgt de galblaas een signaal om samen te trekken. En hup, daar gaat de gal vanuit de galblaas naar de dunne darm. Daar helpt het de spijsverteringsenzymen die het vet moeten verteren

Alvleesklier

Deze maakt alvleeskliersap. Hierin zitten spijsverteringsenzymen die de dunne darm helpen suikers, eiwitten en vetten uit het voedsel te halen. Verder produceert de alvleesklier de hormonen insuline en glucagon, die de bloedsuikerspiegel in evenwicht houden. Wordt ook wel pancreas of buikspeekselklier genoemd

Goed kauwen

Waarom? Omdat de belangrijke enzymen uit het speeksel dan al een deel van je eten gaan verteren. Bovendien krijgt je maag een seintje dat hij alvast maagzuur aan moet gaan maken. Daarnaast maak je al kauwend het voedsel klein – onze spijsvertering kan geen hele brokken voedsel verder afbreken. En onverteerd voedsel bevordert de groei van slechte bacteriën in de darmen. Een optimale vertering begint dus al in de mond. Nog een voordeel: wie goed kauwt, eet niet snel en daardoor vaak ook minder. De hersenen krijgen de tijd om een seintje te geven als je voldoende gegeten hebt. Plus: door uitgebreid te kauwen, proef je meer.

No stress

Te veel stress is niet goed, en ook onze darmen zijn er niet blij mee. Bij hevige stress staat ons lijf klaar om gevaar af te wenden door te vluchten of te vechten. Het bloed gaat vooral naar de hersenen en spieren, waardoor er minder overblijft voor de organen en dus ook onze darmen. Ontlasting reist veel sneller dan normaal door de dikke darm, met als gevolg: dunne poep of diarree. Bovendien beïnvloeden spanningen onze darmfl ora, en dat vergoot de kans dat we op lange termijn ontstekingen ontwikkelen. Probeer daarom voor de broodnodige ontspanning te zorgen, waaronder een goede nachtrust. Zo heeft je lichaam alle tijd en energie om bloed naar je darmen te pompen, wat een goede darmwerking bevordert. Neem ook rustig de tijd voor de maaltijd. Je darmen zijn je dankbaar als je na een zware maaltijd even rust neemt en daarna een stuk gaat wandelen om je spijsvertering een boost te geven

Wist je dat …

… een mens niet is gemaakt om te zitten als hij poept? ⁠Van nature horen we te hurken om ons te ontlasten. Als je hurkt, kan de spier rondom het onderste gedeelte van je darm, daar waar je dikke darm overgaat in je endeldarm, zich volledig ontspannen en kan alles soepel passeren.

… gezonde ontlasting eruitziet als een gladde, soepele worst die zijn vorm houdt in de toiletpot? ⁠Losse harde keutels of brijige ontlasting zonder duidelijke vorm kan wijzen op een niet-optimale voeding, spijsvertering en/of darmfl ora.

… een knorrende maag niet altijd betekent dat je snel iets moet eten? Dat het ook je darmen kunnen zijn die je hoort? ⁠Je maag en darmen zijn continu in beweging om voedsel te kneden, of er nu eten is of niet. Als je maag leeg is dan hoor je dat gekneed in de vorm van geknor omdat in een holle ruimte geluiden harder klinken

Prrrrrrrrt

Nu we het toch over de spijsvertering hebben: dagelijks laten we allemaal zo’n tien tot vijftien winden. Dat is normaal – bij de vertering van ons voedsel komt gas vrij. Maar als er continu lucht ontsnapt, is er meer aan de hand. Bij harde, geurloze knallers kan de koolhydraatvertering niet in orde zijn. Geluidloze winden die wel stinken, kan een probleem met de eiwitvertering zijn. Experimenteren met het weglaten van geraffi neerde suikers, zuivel en granen kan soms helpen.

24-48 uur

Hoelang het duurt voordat je maaltijd er weer uitkomt? Gemiddeld zo’n 24 tot 48 uur. Dat hangt af van wat je precies hebt gegeten. Zo blijft vast voedsel, zoals brood, langer in je maag dan vloeibare dingen als yoghurt. Het verteringsproces in de dikke darm en endeldarm duurt 12 tot 24 uur. Gaat dit te snel, dan is er te weinig vocht uit de substantie gehaald en krijg je diarree. Gaat het te langzaam, dan heb je kans op verstopping.

Vezelrijk

Een must voor de spijsvertering: vezels eten. Die komen alleen voor in plantaardige producten. Het is slim om zowel oplosbare als onoplosbare vezels binnen te krijgen. Doordat onoplosbare vezels vocht opnemen, maken ze de ontlasting dikker en soepeler. Ze zitten bijvoorbeeld in asperges, koolsoorten, wortels, paprika’s, bonen, noten en quinoa. Oplosbare vezels – in onder andere pompoen, zoete aardappel, banaan, ui en haver – zijn goed voor een gezonde darmfl ora. Vezels eten heeft trouwens alleen zin als je er genoeg bij drinkt. Het liefst minimaal 1,5 liter per dag. Onoplosbare vezels hebben namelijk veel vocht nodig om hun werk te doen. Te weinig drinken geeft extra kans op verstopping.

Even achterom kijken

Raar maar waar: onze ontlasting vertelt veel over onze gezondheid. Daarom is het verstandig om altijd even een blik in de wc-pot te werpen. Daarbij kun je letten op kleur en structuur. Heb je ineens keiharde keutels, een waterige brij of een raar kleurtje van bijvoorbeeld stopverf? Oftewel: anders dan anders? Check www.mlds.nl/poepwijzer van de Maag Lever Darm Stichting. Vertrouw je het niet, ga dan langs je huisarts.

3x per dag of 3x per week

Dat verschilt nogal. Gemiddeld doen mensen een keer per dag een grote boodschap, volgens een Harvard-studie. Maar de een doet dat drie keer per week en de ander drie keer per dag. Het is allebei oké, volgens artsen en wetenschappers: wie tussen de drie keer per dag en drie keer per week poept, doet het prima.

Meer bewegen, betere stoelgang

Wist je dat ook je spijsvertering heel blij is met voldoende beweging? Het zorgt voor een betere beweging en doorbloeding van je darm waardoor die beter zijn werk kan doen en je bloed makkelijker voedingsstoff en opneemt. Daarnaast helpt het verstopping tegen te gaan doordat het de duwbeweging van de darm stimuleert. De ontlasting verplaatst zich dan makkelijker door de darm. Er zijn ook aanwijzingen dat lichaamsbeweging effect heeft op een goede mix van bacteriën in onze darm. Die maken buthyraat aan, een stofje dat helpt bij het afbreken van voedingsvezels, en dus bij je spijsvertering. Het houdt verder de darmwand in stand en gaat ontstekingen tegen. Er ontstaat een gezondere slijmlaag op je darmwand, waardoor je beter bent beschermd tegen ziekteverwekkers in de darm.

'Gezond advies: 30-40 gram voedingsvezels per dag'